Klimaatplan

• Waarom een Klimaatplan?
• De acties
• De fases van het Klimaatplan
• De Koolstofbalans: een hulpmiddel om een stand van zaken op te maken
• De aanpassing aan de klimaatveranderingen om de gevolgen ervan te beperken en de Ukkelaars te beschermen
• De participatie
• Enkele voorbeelden van lopende acties

In 2019, ingevolge een burgerinterpellatie van het collectief Rise For Climate, heeft de gemeenteraad van Ukkel unaniem een motie over de klimaatnoodtoestand aangenomen. Om de vastgelegde doelstellingen te behalen, meer bepaald klimaatneutraal zijn tegen 2050, moet de gemeente structurerende maatregelen voorstellen om in een geest van sociale rechtvaardigheid de rechtstreekse uitstoot van broeikasgassen met 50 % te doen dalen tegen 2030 in vergelijking met 2007 (referentiejaar van de laatste Koolstofbalans van de gemeente). Deze doelstelling ligt in de lijn van de doelstellingen om de uitstoot van broeikasgassen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en in de Europese Unie te verminderen en van de aanbevelingen van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) om de stijging van de temperatuur op Aarde met 1,5°C te beperken. Hiervoor heeft de gemeente zich de doelstelling gegeven om een Klimaatplan in te voeren, met de steun van Leefmilieu Brussel. Het idee is om tot een dertigtal impactvolle acties te komen die het Klimaatplan van Ukkel (of Klimaatactieprogramma - KAP) vormen.

Waarom een Klimaatplan?

Het IPCC schat de waarschijnlijkheid dat de klimaatveranderingen te wijten zijn aan de activiteiten van de mens op 95 %. Onze activiteiten stoten broeikasgassen uit (koolstofdioxide, methaan, distikstofoxide, gefluoreerde gassen) die het broeikaseffect dat van nature op Aarde werkzaam is verstoren en het klimaat ontregelen. Een van de gevolgen is de stijging van de gemiddelde temperatuur wereldwijd. In België kunnen we de temperatuurstijging als volgt weergeven (het gaat om "opwarmingsstroken", gecreëerd door de Engelse wetenschapper Ed Hawkins):

De acties

De acties van het Klimaatplan van Ukkel strekken ertoe de gevolgen van de klimaatverandering te verzwakken en het grondgebied aan te passen door:

• De uitstoot van broeikasgassen die rechtstreeks door het gemeentebestuur en door de inwoners en gebruikers van het grondgebied geproduceerd worden te beperken door te handelen rond thema's zoals mobiliteit, energie en gebouwen, infrastructuur (wegen, openbare ruimte, ...), enz.;
• De uitstoot van broeikasgassen die onrechtstreeks door het gemeentebestuur en door de inwoners en gebruikers van het grondgebied geproduceerd worden te beperken door te handelen rond thema's zoals aankopen, voeding, afval, financiën, enz.;
• Aanpassingsmaatregelen voor de gevolgen van de klimaatverandering in te voeren zoals de strijd tegen overstromingen, de strijd tegen hitte-eilanden, de bescherming van de biodiversiteit, enz.

De fases van het Klimaatplan

De Koolstofbalans: een hulpmiddel om een stand van zaken op te maken

De eerste fase bestond erin een stand van zaken op te maken van de situatie in Ukkel, met andere woorden de uitstoot van broeikasgassen geproduceerd op het Ukkelse grondgebied, maar ook door het erfgoed en de activiteiten van het gemeentebestuur van Ukkel te ramen (in CO2-equivalent) via de opmaak van een Koolstofbalans.

Deze balans had betrekking op 3 types uitstoot (of perimeters):

• De rechtstreekse uitstoot ("scope 1"), met andere woorden de uitstoot door het verbruik van brandstof op het grondgebied (gas, aardolie, stookolie, enz.);
• De onrechtstreekse uitstoot ("scope 2"), met andere woorden de uitstoot door het energieverbruik op het grondgebied (elektriciteit, warmte, koude);
• En de afgeleide uitstoot ("scope 3"), met andere woorden de uitstoot geproduceerd buiten het grondgebied door activiteiten op het grondgebied van de gemeente (bv. voeding, aankoop van bouwmaterialen, enz.).

Dankzij de Koolstofbalans konden we de meest uitstotende posten en de prioritaire actiethema's identificeren.

Aangezien de voornaamste acties betrekking hebben op de rechtstreekse uitstoot, heeft de gemeente beslist om kwantitatieve doelstellingen voor de vermindering van de rechtstreekse uitstoot (scope 1) en realisatiedoelstellingen voor de onrechtstreekse uitstoot (scope 2 en 3) te kiezen, zowel voor het grondgebied als voor het gemeentebestuur.

De aanpassing aan de klimaatveranderingen om de gevolgen ervan te beperken en de Ukkelaars te beschermen

De klimaatveranderingen veroorzaken een toename van extreme gebeurtenissen zoals hittegolven en overstromingen. Er moeten acties gevoerd worden zodat de burgers en gebruikers van het grondgebied, meer bepaald de meest kwetsbaren, zich kunnen beschermen tegen deze gebeurtenissen. In dit kader heeft de gemeente Ukkel studies gefinancierd die ertoe strekken:

• Een diagnose op te maken van de kwetsbaarheden van het gemeentelijk grondgebied. De kwetsbaarste gebieden voor extreme temperaturen en overstromingen tegen 2050 werden geïdentificeerd met behulp van socio-economische indicatoren;
  •  Raadpleeg de diagnose van de kwetsbaarheden (in het Frans)
• Een plan op te maken voor de aanleg van koelte-eilanden (KE) op het grondgebied van de gemeente. De bestaande koeltegebieden (groene ruimtes, bibliotheken, recreatiecentra voor senioren, plaatsen van eredienst) werden in kaart gebracht en er werden potentiële KE geïdentificeerd.
  •  o Raadpleeg het plan voor de aanleg van koelte-eilanden (in het Frans)

De participatie

Een Burgerparlement voor het Klimaat en workshops met de gemeenteambtenaars

Om het Klimaatactieprogramma samen met de burgers vorm te geven, heeft de gemeente het Burgerparlement voor het Klimaat (BPK) opgericht.

Dit BPK werd samengesteld via lottrekking en heeft na verschillende werkvergaderingen 13 acties voorgesteld om deze doelstellingen te bereiken. De gemeenteambtenaars hebben ook een reeks acties voorgesteld.

De resultaten van dit werk zullen beschikbaar zijn zodra ze bekrachtigd zijn door de gemeenteraad.

Enkele voorbeelden van lopende acties

Gelijktijdig met de opmaak van het KAP zijn verschillende acties met betrekking tot dit plan al aan de gang of gepland. Bijvoorbeeld de versterking van de duurzaamheid in de gemeentelijke overheidsopdrachten (waaronder de schoolrefters, de maaltijden voor senioren, ...), de aanmoediging voor de opening van duurzame winkels, de verwezenlijking van een regenwateraudit in school Homborch, de strijd tegen overstromingen, de aanleg van koelte-eilanden, de inrichting van de openbare ruimte ten voordele van de actieve mobiliteit en de planning ervan via het Gemeentelijk Mobiliteitsplan, de opmaak van een bedrijfsvervoerplan voor de gemeente, de vermindering van het energieverbruik van de gemeentegebouwen, de opmaak van het tweede Plan voor Lokale Actie voor het Gebruik van Energie (PLAGE 2), de haalbaarheidsstudie voor de oprichting van of de ondersteuning aan energiegemeenschappen, het redelijk energiegebruik, de vermindering van de afvalberg via composteren, de toekomstige aanleg van nieuwe gemeentelijke moestuinsites en collectieve compostsites, het planten van fruitbomen en -struiken in de openbare ruimte, enz.